Slotconcert ZOOM! 2023

Het slotconcert van muziekfestival ZOOM! 2023 vindt net als vorige edities plaats in de imposante Turnhal Avegoor in Ellecom. Het Ruysdael Kwartet speelt samen met Sam Armstrong en Mathieu van Bellen twee stukken van resp. Rachmaninov en Chausson.

Voor deelnemers aan een van de vier fietsroutes is dit concert bij de prijs van de fietstocht inbegrepen.

Na het concert is er weer gelegenheid voor een aangekleed drankje, zoals gewoonlijk aangeboden door restaurant de Peerdestal in Ellecom en Wijnhandel Appeldoorn in Velp.

Sergej Rachmaninov

Tchaikovski (1840-1893) wist met het Andante Cantabile uit zijn eerste strijkkwartet tranen aan de grote schrijver Tolstoj te ontlokken. De formule waarmee hij dat geweldige wapenfeit realiseerde, nestelde zich onmiddellijk en diep in de grammatica van de Russische muzikale taal. We moeten het daarom het wonderkind Rachmaninov (1840-1893), die al lang voordat hij in 1892 afstudeerde in de compositie een gevierd componist en concertpianist was, dan ook maar niet kwalijk nemen dat ook hij met Tchaikovski’s formule aan de slag ging.

Je treft deze formule aan in het eerste thema van de Romanze: melancholische lyriek boven zich herhalende pizzicati. Het Scherzo doet eerder denken aan die andere grote Rus, Borodin (1833-1887). Rachmaninov schreef beide delen onder het toeziend oog van zijn leraar Tanejev, enkele jaren voor zijn afstuderen. Tanejev heeft Rachmaninov zonder twijfel sterk gestimuleerd en Rachmaninov moet deze expeditie gezien hebben als vingeroefening in de vrije vierstemmigheid.

Ernest Chausson

Ernest Chausson (1855-1899) was een muzikant van het zeldzame soort: onafhankelijk en rijk. Hierdoor kon hij het zich veroorloven om zich na zijn rechtenstudie – hij was toen op 26 jaar – aan de muziek te gaan wijden. Daarbij kwam hij in aanraking met de componist César Franck (1822-1890), die ook zijn leermeester werd. In Francks mystieke, introspectieve, oprechte muziek vond de jongere man een stijl waarmee hij zich helemaal kon identificeren. Het Franck-idioom woog aanvankelijk zwaar op Chaussons schouders, maar hij kon daar allengs beter mee omgaan. Maar vergis je niet: de Franckiaanse appel viel niet ver van de boom: de harmonische textuur is zwaar chromatisch, de lyrische expressiviteit rapsodisch en expansief en de dramatiek naïef bombastisch.

Het Concert voor kwartet piano en viool is dan ook zeer ongewoon. Dit omdat het opzichtig is op een manier zoals kamermuziek maar zelden is. Chausson behandelde het stuk als een soort concerto grosso, dat wil zeggen dat de viool en piano de concertino (solo) instrumenten zijn, en het strijkkwartet de ripieno (orkestrale instrumenten).  Bravoure, met name voor de door-en-door concerto-achtige pianopartij, wordt zelden in bedwang gehouden, hoewel er ook passages zijn waar het klavier begeleidt. Maar zelfs dan is de rol van de piano ingewikkeld en veeleisend. Toch is Chausson er, dank zij  zijn genialiteit, wonderwel in geslaagd om, met de texturen en de dialoog tussen het solo-duo en het kwartet, een echt kader te behouden dat hoort bij kamermuziek.